تحلیل صوری سازی قراردادها در عملیات بانکداری بدون ربا در جمهوری اسلامی ایران، مطالعه موردی بانک های دولتی

چکیده یکی از چالش های بانکداری بدون ربا در جمهوری اسلامی ایران، صوری سازی قراردادها در عملیات بانکداری بدون ربا است. اهمیت این معضل از این رو که هم به حوزه ی کارایی های اجرایی و هم به حوزه ی عملکرد غیرربوی آن مربوط می شود دوچندان است. صوری شدن قراردادها و معاملات بانکی علاوه بر آسیب رساندن به بخش های مختلف اقتصاد، باعث ورود ربا به اموال مسلمین گشته و اعتماد مردم را نسبت به نظام بانکی کشور مخدوش کرده است. پژوهش حاضر، پیش از هر چیز در صدد ارائه ی تعریفی جامع و مانع از صوری سازی با بهره گیری از روش مصاحبه با نخبگان برمی آید. سپس، با در اختیار داشتن این تعریف، و با بهره گیری از روش متن کاوی به استخراج علل صوری سازی قراردادها و اهمیت سنجی آن ها در آراء صاحب نظران و نخبگان می پردازد. در این مرحله، 44 علت شناسایی و در چهار دسته ی: 1- علل درونی در سطح نظریه، 2- علل درونی در سطح اجرا، 3- علل درونی در سطح نظارت و 4- علل بیرونی سطح بندی می شوند. در ادامه، با استفاده از نتایج پرسشنامه طیف لیکرت که توسط سه تیم 11 نفره از نخبگان (مجموعا 33 نفر) تکمیل شده است، و با انجام آزمون فریدمن، سطح اهمیت علل شناسایی شده نسبت به یکدیگر بررسی و اولویت بندی شده است. نتایج آزمون، از اهمیت بالاتر علل بیرونی نسبت به علل درونی حکایت دارد. واژگان کلیدی: قانون بانکداری بدون ربا- [علل] صوری سازی- ربا- عملیات بانکداری بدون ربا- بانکداری اسلامی- عقود اسلامی